بیش فعالی در بزرگسالان
اختلال بیش فعالی، یکی از اختلالات شایع، مزمن و ناتوان‌کننده رشدی-عصبی در کودکان است که معمولا در سنین پایین (زیر ۱۲ سال) مشاهده می‌شود…
اما در بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD، این اختلال تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند و در صورت درمان نشدن، آسیب‌های جدی به زندگی افراد می‌زند. طبق آمار انجمن روان‌پزشکی آمریکا، ۸.۴ درصد کودکان و ۲.۵ درصد بزرگسالان مبتلا به این اختلال هستند.
ADHD مخفف attention deficit hyperactivity disorder می‌باشد که به معنای اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی است. دقت کنید که می‌گوییم بیش‌فعالی نه پیش! این ب هست، نه پ! و به معنای فعالیت بیش از اندازه طبیعی شخص می‌باشد.
علائم بیش فعالی ممکن است با افزایش سن بهبود یابد، اما بسیاری از بزرگسالانی که در سنین پایین‌تر به این عارضه مبتلا شده اند، همچنان مشکلاتی را تجربه می کنند. بیش فعالی در بزرگسالان ممکن است مشکلات دیگری مانند اختلالات خواب و اضطراب را به همراه داشته باشد.
ADHD به سه صورت در افراد دیده می‌شود:
الف) بی‌توجهی غالب: همانطور که از نام این اختلال پیداست، بخش اول آن مرتبط با کمبود توجه است. در این نوع ADHD، تکمیل یک کار و هدف، توجه به جزئیات، یا پیروی از دستورالعمل ها یا مکالمات برای فرد سخت است. فرد به راحتی حواسش پرت می شود یا جزئیات کارهای روزمره را فراموش می کند. در این نوع، بی توجهی غالب است و بیش فعالی کمتر دیده می‌شود.
ب) بیش‌فعالی-تکانشی غالب: در این نوع، فرد بسیار بی قرار می شود و پرصحبتی می‌کند. نشستن طولانی مدت برایش سخت است (مثلاً برای صرف غذا یا انجام تکالیف). کودکان کوچکتر ممکن است به طور مداوم بدوند، بپرند یا از همه جا بالا بروند. خودِ فرد احساس بی‌قراری می‌کند و با تکانشگری مشکل دارد. در این افراد، بیش‌فعالی غالباً وجود دارد و کمبود توجه کمتر برجسته است (تکانشگری یعنی بر اساس تکانه و بدون فکر رفتار کردن، یهویی یچیزی دلت بخواهد و نتوانی جلوی خودت را بگیری و انجامش دهی!).
شخصی که تکانشی است ممکن است حرف‌های دیگران را زیاد قطع کند، چیزهایی را از مردم بگیرد یا در زمان‌های نامناسب صحبت کند. برای فرد سخت است که منتظر نوبت خود بماند یا به دستورات دیگران گوش دهد. فردی که تکانشگر است ممکن است بیش از دیگران، تصادف کند و آسیب ببیند. این افراد بدون فکر و تکانشی، یعنی در لحظه، کاری را که به فکرشان می‌آید، انجام می‌دهند.
ج) ترکیبی. نوع ترکیبی هر دو را به میزان قابل توجهی دارد…
علت دقیق اختلال کمبودتوجه/بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان، ناشناخته است، اما نشان داده شده است که این اختلال با عوامل ارثی در ارتباط است) و مادر و دوران بارداری او، نقش بسزایی در ابتلای فرد به ADHD دارد. عواملی که به عنوان نقش بالقوه در ADHD پیشنهاد می شوند عبارتند از:
مشکلات مغزی، تولد نارس (قبل از هفته ۳۷ بارداری)، داشتن وزن کم در هنگام تولد، سیگار کشیدن، یا سوء مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری.
بیش فعالی در بزرگسالان چگونه ظاهر می‌شود؟
بیش فعالی در بزرگسالان، اغلب با مشکلاتی در محل کار، زندگی شخصی و خانوادگی مشخص می‌شود که بزرگسالان سعی می‌کنند با علائم این اختلال کنار بیایند. بسیاری از آنها عملکرد ناسازگارانه‌ای در محل کار یا شغل خود دارند. مسئولیت‌های روزمره خود را به خوبی انجام نمی‌دهند؛ و ممکن است احساس سرخوردگی، گناه یا سرزنش شدن داشته باشد.
همچنین افراد مبتلا به ADHD، ممکن است در حفظ توجه، عملکرد اجرایی و حافظه کوتاه‌مدت نیز مشکل داشته باشند. اخیراً نقص در عملکرد اجرایی به عنوان عامل کلیدی شکست تحصیلی و شغلی مشخص شده است.
کارکرد اجرایی (executive function)، توانایی مغز برای اولویت بندی و مدیریت افکار و اعمال است. این توانایی به افراد اجازه می‌دهد تا پیامدهای بلندمدت اعمال خود را در نظر بگیرند و رفتار خود را در طول زمان به طور مؤثرتری هدایت کنند. افرادی که با کارکرد اجرایی مشکل دارند ممکن است در انجام وظایف با مشکل مواجه شوند یا ممکن است چیزهای مهم را فراموش کنند.
بیش فعالی در بزرگسالان می‌تواند باعث اختلال در موارد زیر شود:
- سازماندهی و مدیریت زمان
- پیروی از دستورالعمل‌ها و قوانین
- تمرکز و تکمیل وظایف
- مقابله با استرس
- احساس بی قراری یا بی حوصلگی
- تکانشگری و ریسک پذیری
- برخی از بزرگسالان نیز ممکن است مشکلاتی در رابطه با روابط یا تعامل اجتماعی داشته باشند.
تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان
بیش فعالی در بزرگسالان، به یکباره ایجاد نمی‌شود، بلکه اختلالی است که از دوران کودکی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. بزرگسالانی که مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند، چندین علامت ADHD را قبل از ۱۲ سالگی تجربه کرده اند.
چگونه یک فرد را به عنوان مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی تشخیص می‌دهند؟
برای اینکه بیش فعالی در بزرگسالان تشخیص داده شود، باید حداقل ۵ تا از علائم مرتبط با بی‌توجهی غالب و یا بیش‌فعالی غالب که در بالا به آنها اشاره شد، در فرد وجود داشته باشد… کارمان تمام نشده! حالا همین علائم باید در دو یا چند موقعیت (به عنوان مثال، خانه، محل کار، یا مدرسه، با دوستان یا خویشاوندان، در فعالیت‌های دیگر) وجود داشته باشد (پس نه فقط در یک موقعیت) و در عملکرد اجتماعی، مدرسه یا کار اختلال ایجاد کند یا کیفیت آن را کاهش دهد.
یعنی اگر همین علائم در شما وجود دارد ولی بخش‌های مختلف زندگی خود را به نیکی و قشنگی سپری می‌کنید و افت و شکست خاصی نداشته‌اید، نگران نباشید، شما ADHD ندارید! اما بهتر است با یک روانشناس یا روانپزشک، آن را مطرح کنید:)
روانشناسان و روانپزشکان می‌توانند این اختلال را با مصاحبه و برگزاری پرسشنامه تشخیص دهند. ADHD را نمی توان فقط از طریق مشاهدات مختصر یا صرفاً با صحبت با فرد به طور دقیق تشخیص داد. ممکن است فرد علائم ADHD را در طول جلسه مشاوره و رواندرمانی نشان ندهد، و متخصص باید تاریخچه کاملی از زندگی فرد بگیرد. تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان باید توسط یک روانشناس و یا روانپزشک انجام شود و فرد دیگری صلاحیت انجام این کار را ندارد.
روان‌درمان و درمان دارویی رایج بیش فعالی در بزرگسالان
درمان بیش فعالی بزرگسالان را ابتدا باید با شناسایی جنبه‌ها و محیط‌هایی از زندگی فرد که تحت تاثیر علائم ADHD قرار گرفته است شروع کرد. درمان‌های موجود مؤثر در بهبود ADHD بزرگسالان، دارودرمانی، رواندرمانی، آموزش مهارت یا ترکیبی از درمان‌ها است.
برای درمان بیش فعالی در بزرگسالان، داروهای ADHD بیش فعالی و تکانشگری را کاهش داده و توانایی آنها را برای تمرکز، کار و یادگیری بهبود می بخشد. گاهی اوقات باید چندین دارو یا دوز مختلف را قبل از یافتن داروی مناسبی که برای یک فرد خاص مؤثر است امتحان کرد. هر فردی که دارو مصرف می کند باید تحت نظر پزشک یا روانپزشک تجویز کننده خود باشد.
محرکها (Stimulants) رایج ترین داروی مورد استفاده برای ADHD هستند. این داروها دوپامین و نوراپی نفرین را در مغز که نقش اساسی در تفکر و توجه دارند، افزایش می‌دهند؛ (داروهای محرک، زیر نظر پزشک، بی خطر هستند، اما مانند همه داروها، می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، به ویژه زمانی که نادرست یا بیش از دوز تجویز شده مصرف شود).
چند داروی دیگر ADHD، غیر محرک (Non-stimulants) هستند. این داروها نسبت به محرکها دیرتر عمل می‌کنند، اما می‌توانند تمرکز، توجه و تکانشگری را در یک فرد مبتلا به ADHD بهبود بخشند (عوارض جانبی کمتری دارند).
رواندرمانی بیش فعالی در بزرگسالان:
رواندرمانی در کنار دارودرمانی می‌تواند علائم اختلال کمبود توجه/بیش فعالی را در بزرگسالان در حد مطلوبی بهبود ببخشد. رواندرمانی و مراحعه به روانشناس می‌تواند علاوه بر بهبود علائم این اختلال، علائم اختلالات همراه دیگر را نیز بهبود بخشد؛ مثل افسردگی و وسواس.
از درمان‌های مؤثر در زمینۀ اختلال بیش ADHD، درمان ذهن‌آگاهی است (MAP). برنامۀ توجه ذهن‌آگاهانه یکی از برنامه‌های جدید درمانی برای این اختلال است که به بزرگسال مبتلا به ADHD کمک کند از مشکلات خود بیشتر آگاه شود و مهارت‌هایی را برای بهبود برنامه‌ریزی و مدیریت زمان آموزش می‌دهد.
این درمان ۸ جلسه طول می‌کشد و از تکنیک‌های شناختی رفتاری برای درمان علائم ADHD، نظیر کاهش فراموش کاری، بهبود حافظه و تقویت تمرکز استفاده می‌کند. خوشبختانه مدیریت وبسایت روانشناسی حضور، آقای علیرضا عیوض نژاد، ارائه دهندۀ درمان توجه ذهن‌آگاهانه هستند که می‌توانند به شما در راستای رهایی از این مشکل، کمک کنند.
تست بیش‌فعالی در بزرگسالان
عزیزان، تست‌ها و پرسشنامه‌های مختلفی برای تشخیص اختلال ADHD بزرگسالان موجود است، از جمله پرسشنامه مقیاس خودگزارشی اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی بزرگسالان (ASRS)…
اما واقعیت این است که پاسخ این تست‌ها قطعی نیست و تشخیص نهایی شما فقط زیر نظر یک روانشناس انجام می‌شود. تست بیش فعالی حتی ممکن است اطلاعات نادرستی به شما دهد و شما را به غلط، مبتلا یا غیرمبتلا تشخیص دهد.
جالب است بدانید ما روانشناسان، پرسشنامه ADHD و دیگر اختلالات را در خط اول تشخیص‌مان استفاده نمی‌کنیم! بلکه این‌ها صرفاً پرسشنامه‌هایی برای تکمیل فرآیند تشخیصی زیر نظر روانشناس یا روانپزشک هستند؛ پس اگر می‌خواهید پی ببرید واقعا مبتلا به ADHD هستید یا خیر، پیشنهاد میکنم با روانشناس وبسایت روانشناس حضور در ارتباط باشید.
