مطالعه بدون فراموشی با ۸ تکنیک!
- مهارت های زندگی, مشاوره و رواندرمانی
- تاریخ بهروزرسانی: ۱۲ مهر ۱۴۰۴

سرفصلها:
Toggleمطالعه بدون فراموشی امکانپذیره؟
مطالعه بدون فراموشی یکی از مهارتهایی هستش که بله، امکانپذیره! و بسیاری از افراد کنکوری، دانشمندان بزرگ، حافظان و تندخوانها بهش دستپیدا کردن… اما اینکه آیا شما بتونین یادش بگیرین و مطالعه بدون فراموشی داشته باشین، در ادامه مشخص میشه! با ما همراه باشید…

مقدمه روشهای مطالعه بدون فراموشی
تحقیقات نشان میدهند که فراموشی تا حدی طبیعی است، اما با تکنیکهایی مانند تکرار با فاصله و یادآوری فعال، میتوان اطلاعات را طولانیتر نگه داشت. به نظر میرسد ترکیب چند روش، مانند ابزارهای حفظ کردن و خواب کافی، برای بیشتر افراد بهترین نتیجه را بدهد، هرچند نتایج از شخصی به شخص دیگر متفاوت است…
اولین گامی که باید برای داشتن مطالعه بدون فراموشی بردارید این است که مطالعۀ فشرده را از برنامهتان حذف کنید! چرا که این روش مطالعه فقط حافظۀ کوتاهمدت شما را تقویت میکند.
۱- منحنی فراموشی ابینگهاوس (Hermann Ebbinghaus)
اگر به دنبال مطالعه بدون فراموشی هستید، اولین چیزی که باید در موردش بدانید، قوانین فراموشی و مدت زمان فراموشی است!
منحنی فراموشی ابینگهاوس نشاندهندۀ کاهش سریع حافظه، زمانی که تکرار و مرور ندارید، است. طبق این منحنی، فراموشی در ۲۰ دقیقه اول حدود ۴۰ درصد است و تا ۳۱ روز به بیش از ۸۰ درصد میرسد! پس اولین کلید طلایی فراموش نکردن، داشتن برنامهای منظم برای مرور است.
این منحنی بر اساس آزمایش با هجاهای بیمعنی ساخته شده و تأکید دارد که اطلاعات بهصورت خودکار از حافظه کوتاهمدت به بلندمدت منتقل نمیشوند و باید کاری کرد! درک این منحنی کمک میکند تا برنامهریزی دقیق و اصولی برای مرور کردن داشته باشید… برای مثال، اگر در حال یادگیری یک زبان جدید هستید، کلمات را بلافاصله مرور نکنید، بلکه صبر کنید تا فراموشی شروع شود و سپس تقویت کنید.

مطالعات جدید مانند هِلِر و همکاران (۱۹۹۱) این منحنی را تأیید کردهاند، اما نشان میدهند که خواب کافی میتواند سرعت فراموشی را کاهش دهد، به ویژه در ۲۴ ساعت اول. همچنین جالب است بدانید حتی اولویت حفظ کردن حین مطالعه نیز میتواند بر میزان فراموش شدن مطالب تأثیر بگذارد.
برای مثال، اولین و آخرین مطالبی که در یک مطالعه خواندهاید، کمتر فراموش میشوند. این یافتهها پیشنهاد میکنند که برای مقابله با فراموشی، باید از مدلهای ریاضی مانند مدل زنجیره حافظه استفاده کرد که فرآیند تثبیت را توضیح میدهد. علاوه بر این، تحقیقات پرینستون نشان میدهد که برای اطلاعات پیچیده، جلسات طولانیتر اما کمتر مفید است، در حالی که برای اطلاعات ساده، جلسات کوتاه و مکرر بهتر کار میکند. این تفاوتها نشاندهنده نیاز به تنظیم روش بر اساس نوع مطلب است.
در کاربرد عملی، شناخت این منحنی به دانشآموزان کمک میکند تا از مطالعه فشرده اجتناب کنند. به جای مطالعه فشرده، تکرار در فواصل افزایشی (مانند ۱ روز، ۱ هفته، ۱ ماه) توصیه میشود. شواهد روانشناختی نشان میدهد که این رویکرد میتواند نرخ حفظ را تا دو برابر افزایش دهد، اما نیاز به تمرین مداوم دارد.
۲- تکرار با فاصله (Spaced Repetition)
تکرار با فاصله شامل مرور اطلاعات در فواصل زمانی افزایشی است و بر اساس مطالعات دانشمندان حوزۀ روانعصبشناختی، این نوع مرور کردن، منجر به حفظ بهتر بلندمدت نسبت به مطالعه فشرده میشود. برای نمونه، اگر ریاضی میخوانید، فرمولها را امروز یاد بگیرید، فردا مرور کنید و سپس هفته بعد.
مطالعات EEG مغزی نشان میدهند که تکرار با فاصله بازیابی اطلاعات در مغز را تقویت میکند؛ این در حالی است که مطالعه فشرده منجر به خستگی ذهنی میشود. همچنین، ترکیب موضوعات مختلف در یک جلسه (موضوعاتی مرتبط و مشتق از هم)، خستگی را کاهش میدهد و انعطافپذیری شناختی را افزایش میدهد.
تکرار با فاصله برای مطالعه بدون فراموشی زبان انگلیسی چگونه است؟ در این روش، اطلاعات را به بخشهای کوچک تقسیم کنید تا مرور آسانتر شود. مثلاً در یادگیری واژگان، گروههای ۵-۷ کلمهای بسازید و فواصل را افزایش دهید.
۳- یادآوری فعال: تمرین مغز برای حفظ اطلاعات
یادآوری فعال شامل تلاش برای بازیابی اطلاعات بدون نگاه به منبع است و مطالعات PubMed نشان میدهند که این روش عملکرد تحصیلی و اعتماد به نفس را بهبود میبخشد.
این تکنیک اطلاعات را از حافظه کوتاهمدت به بلندمدت منتقل میکند. کارتهای یادآوری و تمرین نمونه سؤالات ابزارهای رایج این روش هستند که اححتمالا تا بحال دانسته یا ندانسته از آنها استفاده کردهایم. برای مثال، پس از خواندن یک فصل، سعی کنید نکات اصلی را بدون کتاب بنویسید.

تحقیقات نشان میدهند که یادآوری فعال نسبت به خواندن مجدد مؤثرتر است، زیرا مغز را برای بازیابی تمرین میدهد. در مطالعهای در ۲۰۲۴، دانشجویان پزشکی که از این روش استفاده کردند، نمرات بالاتری گرفتند. همچنین، تحقیقات رودیگر و کارپیک (۲۰۰۶) نشان میدهد که آزمونهای مکرر بهتر از مطالعه مکرر عمل میکند.
برای جلوگیری از فراموشی، آزمون گرفتن منظم از خود توصیه میشود. شواهد روانشناختی تأکید دارد که این روش برای موضوعات پیچیده مانند آناتومی، هندسه و ادبیات انسانی مفید است، اما نیاز به صبر دارد زیرا ابتدا دشوار به نظر میرسد.
برای گسترش، این روش را با گفتن بلند ترکیب کنید، جایی که اطلاعات را بلند میخوانید تا پردازش شنیداری را فعال کنید. این کار به ویژه برای زبانآموزان مفید است، زیرا چندین حس را درگیر میکند.
۴- ابزارهای خلاقانه: ابزارهایی برای مطالعه بدون فراموشی
ابزارهای حفظی مانند اختصارات، شعرها و روش مکان با بهرهگیری از نحوه ذخیرهسازی طبیعی مغز، حفظ را تسهیل میکنند. پژوهشها نشان میدهند که ابزهارهای حفظی شبکههای مغزی را تغییر میدهد و ظرفیت حافظه را افزایش میدهد. برای مثال، اختصاراتی مانند هلینا کرباسی فر برای حفظ ستون اول جدول تناوبی مندلیف مفید است. این ابزارها اطلاعات را به تصاویر یا داستانها تبدیل میکنند تا ماندگارتر شوند.
تحقیقات ۲۰۱۹ نشان میدهد که ابزارهای حفظی بازیابی سریع را امکانپذیر میکنند و برای حافظه بلندمدت مؤثر هستند.
تقسیم اطلاعات به واحدهای کوچکتر ظرفیت حافظه کوتاهمدت را گسترش میدهد. آهنگها و شعرها نیز برای زبانهای خارجی مفید هستند.
۵- تمرین بازیابی مکرر و آزمون گرفتن از خود
مطالعات نشان میدهند که آزمون گرفتن از خود نرخ فراموشی را کاهش میدهد. اگر این تکنیک با تمرین فاصلهدار ترکیب میشود، اثراتش فوقالعاده است! برای نمونه، پس از هر جلسه مطالعه/مرور،، سؤالاتی از مطالب قبلی از خود بپرسید و یا تست بزنید.
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، آزمون دادن، تست زدن، حل کردن نمونه سوالات و امتحان گرفتن از خود، از مطالعه مجدد ارزشمندتر است و می تواند قدمی برای مطالعه بدون فراموشی باشد؛ حتی اگر شده کتاب/جزوه را به دوستتان بدهید تا از شما چند سوالی بپرسد؛ این کار مطالب را ماندگارتر می کند!
۶- نقش خواب در تقویت حافظه
بهعنوان یک روانشناس که دارم این مطلب را برای شما مینویسم و در طول ۳ ماه گذشته ۱۱ کتاب را مطالعه کردهام، این مورد را خیلی مهم میدانم! واقعاً خواب کافی داشتن، پیشنیاز مطالعه بهتر، ورزش، لاغری، تمرکز، شغل و کلا زندگی بهتر است! پس لطفا جدی بگیرید!

خواب نقش کلیدی در تثبیت حافظه دارد و مطالعات نشان میدهند که خواب، به طور قطعی حافظه را بهبود میبخشد. گزارشهای دانشگاه ییل نشان میدهد که خواب کافی، برای حافظه بلندمدت ضروری است. همچنین چرتهای کوتاه میتوانند به عنوان مکمل عمل کنند، به ویژه در میان جلسات مطالعه طولانی.
در عمل، ۷-۹ ساعت خواب توصیه میشود. شواهد بیش از یک قرن تحقیق این را تأیید میکند. اگر میخواهید با این روش نتیجه بیشتری بگیرید، قبل از خواب مطالب را مرور کنید تا بیشتر تثبیت شوند.
نکتۀ مهم دیگر اینکه، بعضی از افراد تیپ شخصیت صبحی دارند و بعضی از افراد تیپ شخصیتی عصری؛ و خوب، اگر شما عصرها و شبها مطالعۀ بهتر و مؤثرتری دارید، نیازی نیست حتماً ۱۰ شب به تخت خواب بروید! هر ساعتی میخوابید حواستان باشد که ۲ ساعت قبل خواب از تلفن همراه استفاده نکرده، ورزش و حمام نکنید.
۷. تغذیه و ورزش: حمایت از مغز سالم
مطالعات نشان میدهند که ورزش هوازی هیپوکامپ را بزرگ میکند که مرکز حافظه است. ترکیب ورزش با رژیم غذایی متعادل اثربخشی این مورد را افزایش میدهد. برای مثال، پیادهروی روزانه میتواند تمرکز را بهبود بخشد.
برای مطالعه، ورزش منظم توصیه میشود. شواهد روانشناختی این را حمایت میکند. برای رفع خوابآلودگی و افزایش قدرت حافظه، ورزش هوازی را قبل از مطالعه انجام دهید تا تولید سلولهای عصبی افزایش یابد.

برای تقویت حافظه چی بخوریم؟
تحقیقات متعدد نشان میدهند که غذاهای غنی از مواد مغذی میتوانند به بهبود عملکرد مغز کمک کنند، هرچند هیچ غذایی معجزهآسا نیست و نتایج بسته به سبک زندگی کلی متفاوت است. برای مثال، سبزیجات برگدار مانند اسفناج، کلم بروکلی و جعفری، حاوی ویتامین E، کاروتنوئیدها و فولات هستند که از سلولهای مغز در برابر استرس اکسیداتیو محافظت میکنند و ممکن است خطر زوال شناختی را کاهش دهند.
ماهیهایی مانند سالمون و ساردین، منبع اسیدهای چرب امگا-۳ (مانند DHA و EPA) هستند که به ساختار نورونها کمک کرده و التهاب را کاهش میدهند؛ مطالعات نشان میدهد مصرف منظم آنها میتواند حافظه کاری را بهبود بخشد.
توتهایی مانند بلوبری، زغالاخته و شاهتوت، سرشار از آنتوسیانینها هستند که جریان خون به مغز را افزایش داده و عملکرد شناختی را تقویت میکنند.
آجیلهایی مانند گردو، بادام و فندق، با ویتامین E و اسیدهای چرب سالم، اثرات ضدالتهابی دارند و به کاهش خطر آلزایمر کمک میکنند. شکلات تلخ با محتوای آهن بالا، به سنتز مواد شیمیایی خلقوخو کمک کرده و تمرکز را افزایش میدهد.
آووکادو با چربیهای غیراشباع، از عملکرد مغز حمایت میکند و فشار خون را کنترل مینماید.
غلات کامل مانند جو دوسر و برنج قهوهای، ویتامین E ارائه میدهند و انرژی پایدار برای مغز فراهم میکنند. تخممرغ و بوقلمون، غنی از تریپتوفان، به تولید سروتونین کمک کرده و حافظه را تقویت میکنند.
زردچوبه با کورکومین، خواص ضدالتهابی دارد و ممکن است از پلاکهای آلزایمر جلوگیری کند.
چای سبز با پلیفنولها، آنتیاکسیدان قوی است و تمرکز را بهبود میبخشد.
گوشت قرمز کمچرب و لوبیا، آهن و ویتامین B ارائه میدهند که کمبود آنها میتواند به مشکلات حافظه منجر شود.
۸. مدیریت استرس امتحان و کنکور
مدیریت استرس با تکنیکهایی مانند ریلکسیشن و مدیتیشن حفظ را بهبود میبخشد. عدم توجه به استرس امتحان و کنکور، باعث مزمن و طولانی شدن استرس شده و استرس مزمن کورتیزول را افزایش میدهد که به حافظه آسیب میرساند.
برای یادگیری تکنیکهای مدیریت استرس روشهای بسیاری وجود دارد؛ ابتدا باید ریشۀ استرس خود را بررسی کنید:
آیا مربوط به درس یا مطالعه است؟ آیا مرتبط با زندگی شخصی شما است یا چیزی از بیرون بر شما فشار می آورد؟ یا نه، یک شکل بزرگتر شما را اذیت میکند؟
سپس پیشنهاد میکنیم با یادگیری تکنیکهای مدیتیشن و انجام روزانه فقط ۵ تا ۱۰ دقیه مدیتیشن های ذهن آگاهانه، استرس خود را مدیریت کنید. همچنین روش ریلکسیشن جیکوبسون، یکی از تکنیکهای بسیارشناخته شده در دنیای روانشناسی است که می تواند استرس شما را تا حد زیادی کاهش دهد.
