بیش فعالی در بزرگسالان
اختلال بیش فعالی، یکی از اختلالات شایع، مزمن و ناتوان‌کننده رشدی-عصبی در کودکان است که معمولا در سنین پایین (زیر ۱۲ سال) مشاهده می‌شود، اما بعضی از مبتلایان به ADHD زمانی که کودک بوده‌اند، تشخیص داده نشده‌اند و بعداً در بزرگسالی تشخیص داده می‌شوند. طبق آمار انجمن روان‌پزشکی آمریکا، ۸.۴ درصد کودکان و ۲.۵ درصد بزرگسالان مبتلا به این اختلال هستند…
ADHD مخفف attention deficit hyperactivity disorder می‌باشد که به معنای اختلال کمبود توجه – بیش‌فعالی است. دقت کنید که می‌گوییم بیش‌فعالی نه پیش! این ب هست، نه پ! و به معنای فعالیت بیش از اندازه طبیعی شخص می‌باشد.
علائم بیش فعالی ممکن است با افزایش سن بهبود یابد، اما بسیاری از بزرگسالانی که در سنین پایین‌تر به این عارضه مبتلا شده اند، همچنان مشکلاتی را تجربه می کنند. بیش فعالی در بزرگسالان ممکن است مشکلات دیگری مانند اختلالات خواب و اضطراب را به همراه داشته باشد.
برای شناخت بیشتر این اختلال و دانستن اینکه چرا اسمش را اختلال کمبود توجه-بیش فعالی گذاشته‌اند، چند سطری برای شما می‌نویسیم:
ADHD به سه صورت در افراد دیده می‌شود:
الف) بی‌توجهی غالب: همانطور که از نام این اختلال پیداست، بخش اول آن مرتبط با کمبود توجه است. در این نوع ADHD، سازماندهی یا تکمیل یک کار و هدف، توجه به جزئیات، یا پیروی از دستورالعمل ها یا مکالمات برای فرد سخت است. فرد به راحتی حواسش پرت می شود یا جزئیات کارهای روزمره را فراموش می کند. در این نوع، بی توجهی غالب است و بیش فعالی کمتر دیده می‌شود.
ب) بیش‌فعالی-تکانشی غالب: در این نوع، فرد بسیار بی قرار می شود و صحبت می‌کند. نشستن طولانی مدت برایش سخت است (مثلاً برای صرف غذا یا انجام تکالیف). کودکان کوچکتر ممکن است به طور مداوم بدوند، بپرند یا از همه جا بالا بروند. خود فرد احساس بی‌قراری می‌کند و با تکانشگری مشکل دارد. در این افراد، بیش‌فعالی غالباً وجود دارد و کمبود توجه کمتر برجسته است (تکانشگری یعنی بر اساس تکانه و بدون فکر رفتار کردن، یهویی یچیزی دلت بخواهد و نتوانی جلوی خودت را بگیری و انجامش دهی!).
شخصی که تکانشی است ممکن است حرف‌های دیگران را زیاد قطع کند، چیزهایی را از مردم بگیرد یا در زمان‌های نامناسب صحبت کند. برای فرد سخت است که منتظر نوبت خود بماند یا به دستورات دیگران گوش دهد. فردی که تکانشگر است ممکن است بیش از دیگران تصادفات و جراحات داشته باشد. این افراد بدون فکر و تکانشی، یعنی در لحظه، کاری را که به فکرشان می‌آید و میل‌شان از آنها می‌خواهد، انجام می‌دهند.
ج) ترکیبی. نوع ترکیبی نیز علائم کمبود توجه و بیش فعالی، هر دو را به میزان قابل توجهی دارد…
علت دقیق اختلال کمبودتوجه/بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان، ناشناخته است، اما نشان داده شده است که این بیماری در خانواده‌ها دیده می‌شود (با عوامل ارثی در ارتباط است) و مادر و دوران بارداری او، نقش بسزایی در ابتلای فرد به ADHD دارد. عواملی که به عنوان نقش بالقوه در ADHD پیشنهاد می شوند عبارتند از:
مشکلات مغزی، تولد نارس (قبل از هفته ۳۷ بارداری)، داشتن وزن کم در هنگام تولد، سیگار کشیدن، یا سوء مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری.
بیش فعالی در بزرگسالان چگونه ظاهر می‌شود؟
بیش فعالی در بزرگسالان، اغلب با مشکلاتی در محل کار، زندگی شخصی و خانوادگی مشخص می‌شود که بزرگسالان سعی می‌کنند با علائم این اختلال کنار بیایند. بسیاری از آنها عملکرد ناسازگارانه‌ای در محل کار یا شغل خود دارند. مسئولیت‌های روزمره خود را به خوبی انجام نمی‌دهند؛ و ممکن است احساس سرخوردگی، گناه یا سرزنش شدن داشته باشد.
همچنین افراد مبتلا به ADHD، ممکن است در حفظ توجه، عملکرد اجرایی و حافظه کوتاه‌مدت نیز مشکل داشته باشند. اخیراً نقص در عملکرد اجرایی به عنوان عامل کلیدی شکست تحصیلی و شغلی مشخص شده است.
کارکرد اجرایی (executive function)، توانایی مغز برای اولویت بندی و مدیریت افکار و اعمال است. این توانایی به افراد اجازه می‌دهد تا پیامدهای بلندمدت اعمال خود را در نظر بگیرند و رفتار خود را در طول زمان به طور مؤثرتری هدایت کنند. افرادی که با کارکرد اجرایی مشکل دارند ممکن است در انجام وظایف با مشکل مواجه شوند یا ممکن است چیزهای مهم را فراموش کنند.
بیش فعالی در بزرگسالان می‌تواند باعث اختلال در موارد زیر شود:
- سازماندهی و مدیریت زمان
- پیروی از دستورالعمل‌ها و قوانین
- تمرکز و تکمیل وظایف
- مقابله با استرس
- احساس بی قراری یا بی حوصلگی
- تکانشگری و ریسک پذیری
- برخی از بزرگسالان نیز ممکن است مشکلاتی در رابطه با روابط یا تعامل اجتماعی داشته باشند.
تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان
بیش فعالی در بزرگسالان یهویی ایجاد نمی‌شود، بلکه اختلالی است که از دوران کودکی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. بزرگسالانی که مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند، چندین علامت ADHD را قبل از ۱۲ سالگی تجربه کرده اند.
چگونه یک فرد را به عنوان مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی تشخیص می‌دهند؟
برای اینکه بیش فعالی در بزرگسالان تشخیص داده شود، باید حداقل ۵ تا از علائم مرتبط با بی‌توجهی غالب و یا بیش‌فعالی غالب که در بالا به آنها اشاره شد، در فرد وجود داشته باشد… کارمان تمام نشده! حالا همین علائم باید در دو یا چند موقعیت (به عنوان مثال، خانه، محل کار، یا مدرسه، با دوستان یا خویشاوندان، در فعالیت‌های دیگر) وجود داشته باشد (پس نه فقط در یک موقعیت) و در عملکرد اجتماعی، مدرسه یا کار اختلال ایجاد کند یا کیفیت آن را کاهش دهد.
یعنی اگر همین علائم در شما وجود دارد ولی بخش‌های مختلف زندگی خود را به نیکی و قشنگی سپری می‌کنید و افت و شکست خاصی نداشته‌اید، نگران نباشید، شما ADHD ندارید! اما بهتر است با یک روانشناس یا روانپزشک، آن را مطرح کنید:)
روان‌شناسان و روانپزشکان می‌توانند این اختلال را با مصاحبه و برگزاری پرسشنامه تشخیص دهند. ADHD را نمی توان فقط از طریق مشاهدات مختصر یا صرفاً با صحبت با فرد به طور دقیق تشخیص داد. ممکن است فرد علائم ADHD را در طول جلسه مشاوره و رواندرمانی نشان ندهد، و متخصص باید تاریخچه کاملی از زندگی فرد بگیرد. تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان باید توسط یک روانشناس و یا روانپزشک انجام شود و فرد دیگری صلاحیت انجام این کار را ندارد.
روان‌درمان و درمان دارویی رایج بیش فعالی در بزرگسالان
درمان بیش فعالی بزرگسالان را ابتدا باید با شناسایی جنبه‌ها و محیط‌هایی از زندگی فرد که تحت تاثیر علائم ADHD قرار گرفته است شروع کرد. درمان اختلال کمبود توجه-بیش فعالی بزرگسال، می‌تواند شبیه کودکان باشد؛ متاسفانه باید گفت هیچ درمان قطعی برای از بین بردن این اختلال وجود ندارد… ولی به هر حال درمان‌های موجود ممکن است علائم را کاهش دهند و عملکرد فرد را بهبود بخشند. درمان‌ها شامل دارودرمانی، رواندرمانی، آموزش مهارت یا ترکیبی از درمان‌ها است.
برای درمان بیش فعالی در بزرگسالان و همچنین در کودکان، داروهای ADHD بیش فعالی و تکانشگری را کاهش داده و توانایی آنها را برای تمرکز، کار و یادگیری بهبود می بخشد. گاهی اوقات باید چندین دارو یا دوز مختلف را قبل از یافتن داروی مناسبی که برای یک فرد خاص مؤثر است امتحان کرد. هر فردی که دارو مصرف می کند باید تحت نظر پزشک یا روانپزشک تجویز کننده خود باشد.
محرکها (Stimulants) رایج ترین داروی مورد استفاده برای ADHD هستند. این داروها دوپامین و نوراپی نفرین را در مغز که نقش اساسی در تفکر و توجه دارند، افزایش می‌دهند؛ (داروهای محرک، زیر نظر پزشک، بی خطر هستند، اما مانند همه داروها، می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، به ویژه زمانی که نادرست یا بیش از دوز تجویز شده مصرف شود).
چند داروی دیگر ADHD، غیر محرک (Non-stimulants) هستند. این داروها نسبت به محرکها دیرتر عمل می‌کنند، اما می‌توانند تمرکز، توجه و تکانشگری را در یک فرد مبتلا به ADHD بهبود بخشند (عوارض جانبی کمتری دارند).
رواندرمانی بیش فعالی در بزرگسالان:
روان‌درمانی‌های موجود، متاسفانه به تنهایی نمی‌توانند بر روی علائم اصلی بیش‌فعالی اثرگذار باشند؛ اما رواندرمانی برای بیش فعالی در بزرگسالان اگر با دارودرمانی ترکیب شود می‌تواند به فرد کمک کند تا با چالش‌های روزمره‌اش بهتر کنار آید. رواندرمانی هنگامی بیشتر مفید است که فرد علاوه بر اختلال بیش فعالی، اختلال همراه دیگری نیز داشته باشد؛ مثل افسردگی و وسواس.
تکنیک‌های مدیریت رفتاری (behavioral management techniques) که توسط رواندرمانگران با رویکردهای رفتاری و شناختی_رفتاری ارائه می‌شوند، می‌توانند برای درمان بیش فعالی در بزرگسالان مفید باشند.
رواندرمانی و روانشناسی، در درمان بیش فعالی در بزرگسالان، از جمله درمان شناختی رفتاری، ممکن است به بزرگسال مبتلا به ADHD کمک کند تا از مشکلات خود بیشتر آگاه شود و مهارت‌هایی را برای بهبود برنامه‌ریزی و مدیریت زمان برای تکمیل وظایف روزانه‌‌اش یاد بگیرد. به عنوان مثال، رواندرمانی به افراد کمک می‌کند تا پروژه‌های بزرگ را به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنند.
روانشناسی در خدمت بیش‌فعالی بزرگسال:)
به انتهای مقاله معرفی بیش فعالی در بزرگسالان رسیدم، اما…
درسته نکاتی باهم گفتیم و شنیدیم و ADHD، این غول بی‌شاخ و دم رو شناختیم؛ اما آکادمی روانشناسی حضور چه خدماتی در مورد بیش‌فعالی به شما ارائه می‌دهد؟
واقعیت این است که بزرگترین مشکل افراد مبتلا به بیش‌فعالی به خصوص در جامعه بزرگسالان، عدم توانایی در برنامه‌ریزی و سازماندهی است. برای بهبود این مشکل، آکادمی روانشناسی حضور، پکیج مهارت‌های برنامه‌ریزی در خانه و محیط کار برای بیش‌فعالان را از انجمن CHADD آمریکا را ترجمه کرده و به زودی به صورت رایگان در اختیار شما عزیزان قرار خواهد داد.
این پکیج، یک پکیج آموزشی منتشر شده توسط سازمان غیرانتفاعی کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (CHADD) ایالات متحده آمریکا می‌باشد که به صورت اختصاصی و اولین بار در ایران و به دست روان‌شناسان سایت آکادمی روانشناسی حضور ترجمه شده و به زودی در دسترس خواهد بود.
منتظر این پکیج کاربردی باشید…:)