درمان دوقطبی
قبل ازینکه به درمان دوقطبی بپردازیم، باید ببینیم که اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یک اختلال مغزی و روانی است که باعث تغییراتی در خلق و خو، انرژی و توانایی عملکرد فرد می شود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی حالت‌های هیجانی شدیدی را تجربه می‌کنند که معمولاً در دوره‌های مشخصی از روزها تا هفته‌ها رخ می‌دهد که به آن اپیزودهای خلقی می‌گویند (اپیزود=دوره).
این دوره های خلقی شامل سه دوره ی مانیا، هیپومانیا و افسردگی هستند. گاها به دوره ی مانیا، دوره ی شیدایی نیز گفته می شود. مانیا و هیپومانیا دوره های غیرعادی شادی بیش از حد را شامل می‌شوند و برخلاف افسردگی هستند. پس ما در این اختلال، دو دوره ی متفاوت را داریم که شامل چندین روز و هفته می شوند؛ دوره های به شدت شاد و مفرح و آتشین، دوره ی افسرده و بی حال و پر غم، چه تناقضی!
البته افراد مبتلا به اختلال دوقطبی معمولاً دوره هایی از خلق و خوی خنثی نیز دارند. در صورت درمان، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می توانند زندگی کامل و پرباری داشته باشند.
افراد بدون اختلال دوقطبی نیز نوسانات خلقی را تجربه می کنند. با این حال، این تغییرات خلقی معمولاً چند ساعت طول می کشد تا نهایتاً چند روز. اما نوسانات خلقی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی شدیدتر و طولانی تر بوده و زندگی روزمره فرد را مختل می کند و اصطلاحا او را از کار و زندگی می اندازد…
همچنین، این تغییرات معمولاً با درجه شدید تغییر رفتار یا دشواری در روال‌های روزمره و تعاملات اجتماعی که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در طول دوره‌های خلقی نشان می‌دهند، همراه نیستند. اختلال دوقطبی می تواند روابط فرد با عزیزان را مختل کند و باعث ایجاد مشکل در کار یا رفتن به مدرسه شود.
اختلال دوقطبی دسته ای است که شامل سه تشخیص مختلف است: اختلال دوقطبی I، دوقطبی II و اختلال سیکلوتیمیک.
اختلالات دوقطبی دسته ای هستند که شامل سه تشخیص مختلف می توانند باشند: اختلال دوقطبی I، دوقطبی II و اختلال سیکلوتیمیک. اختلال دوقطبی معمولاً در خانواده ها به صورت رایج دیده می شود: ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلا به اختلال دوقطبی یکی از بستگان مبتلا به اختلال دوقطبی یا افسردگی دارند.
عوامل محیطی مانند استرس، اختلال در خواب و مواد مخدر و الکل ممکن است باعث ایجاد اپیزودهای خلقی در افراد آسیب پذیر شود. اگرچه دلایل خاص اختلال دوقطبی در مغز نامشخص است، اعتقاد بر این است که عدم تعادل مواد شیمیایی مغز منجر به اختلال در فعالیت مغز می شود. میانگین سن شروع این اختلال ۲۵ سالگی است. با توجه به این نکات، درمان دوقطبی اهمیت بسیاری پیدا می کند…
جهت درمان دوقطبی، ابتدا باید تشخیص درست صورت گیرد که فرد مبتلا به کدام نوع دوقطبی می باشد.
اختلال دوقطبی نوع یک ( I ) زمانی تشخیص داده می شود که فرد یک دوره شیدایی را تجربه کند. در طول یک دوره شیدایی، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک، افزایش شدید انرژی را تجربه می‌کنند و ممکن است احساس کنند در آسمان ها هستند یا به‌طور ناخوشایندی تحریک‌پذیر بوده و با محرک های کوچکی ازین رو به آن رو می شوند.
برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی I نیز دوره های افسردگی یا هیپومانیک را تجربه می کنند و اغلب افراد مبتلا به اختلال دوقطبی I نیز دوره هایی از خلق و خوی خنثی دارند. در این نوع دوقطبی داشتن دوره های افسردگی الزامی نیست؛ ینی فقط کافیست فرد یک دوره شیدایی یا حال خوش افراطی داشته باشد تا تشخیص دوقطبی نوع یک بگیرد.
- این دوره ی مانیا/شیدایی چیست؟
دوره شیدایی دوره‌ای حداقل یک هفته‌ای است که در آن فرد در بیشتر روزها بسیار پرجنب و جوش و سرخوش یا تحریک‌پذیر است، انرژی بیشتری از حد معمول دارد. از ویژگی های دیگر این دوره می توان به کاهش نیاز به خواب، پر حرفی یا سریع صحبت کردن، هجوم افکار، حواس پرتی، فزایش فعالیت (به عنوان مثال، بی قراری، کار بر روی چندین پروژه به طور همزمان) و افزایش رفتارهای پرخطر.
نکته: این اختلال باید توسط متخصص روانشناسی، مشاوره و یا روانپزشک تشخیص داده شود؛ از تشخیص های خودسرانه و گوگلی پرهیز کنید!
- دوره ی هیپومانیا چیست؟
دوره ی هیپومانیا بسیار شبیه به دوره ی شیدایی است با این تفاوت که شدت علائم کمتر از مانیا بوده و مدت این دوره از ۴ روز تا نهایتاً یک هفته طول می کشد. این دوره، برخلاف دوره ی مانیا، تاثیر مخرب عمده ای بر فعالیت های روزمره و عملکرد فرد نمی گذارد؛ فقط انرژی فرد زیاد بوده و برخی علائم دیگر را دارد که ممکن است کمی فرد را درگیر کند.
- و در نهایت، دوره ی افسردگی چیست؟
دوره ی افسردگی یا بهتر است بگوییم دوره ی افسردگی عمده، یک دوره حداقل دو هفته ای است که در آن فرد در این دوره، غمگینی یا ناامیدی شدید، از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که فرد زمانی از آن لذت می برد، احساس بی ارزشی یا گناه، خستگی، افزایش یا کاهش خواب، افزایش یا کاهش اشتها، بی قراری (مثلاً قدم زدن بی دلیل) یا کندی گفتار یا حرکت، مشکل در تمرکز و افکار مکرر مرگ یا خودکشی را دارد.
مجدد باید گفت که تشخیص این دوره ها در اختلال مهمی مثل دوقطبی باید توسط روانشناس حاذق انجام گیرد؛ چون ممکن است فردی همه ی علائم گفته شده را نداشته باشد، اما مبتلا به دوقطبی باشد.
اختلال دوقطبی نوع دو (II)
تشخیص اختلال دوقطبی II مستلزم داشتن حداقل یک دوره افسردگی اساسی و حداقل یک دوره هیپومانیک است. بیماران بین این دوره ها به عملکرد معمول خود باز می‌گردند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی II اغلب ابتدا در نتیجه اولین دوره افسردگی خود به دنبال درمان می روند، زیرا در دوره های هیپومانیک اغلب احساس لذت می کنند و حتی می توانند عملکرد خود را در محل کار یا مدرسه افزایش دهند.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی II اغلب دارای بیماری های روانی دیگری مانند اختلال اضطراب یا اختلال مصرف مواد هستند که مورد دوم می تواند علائم افسردگی یا هیپومانیا را تشدید کند.
درمان دوقطبی؛ معرفی به روز ترین درمان ها
علائم اختلال دوقطبی معمولاً با درمان بهبود می یابند؛ به زبان ساده یعنی درمان های امروزی دوقطبی، واقعا وضعیت افراد مبتلا به دوقطبی را بهبود می دهند. دارو سنگ بنای درمان دوقطبی است، اگرچه گفتار درمانی (روان درمانی) می تواند به بسیاری از بیماران کمک کند تا در مورد بیماری خود بیاموزند، به داروها پایبند باشند و از دوره های خلقی آینده جلوگیری کنند.
داروهایی که به عنوان “تثبیت کننده های خلق و خو”(mood stabilizers) شناخته می شوند (به عنوان مثال، لیتیوم) رایج ترین نوع داروهای تجویز شده برای درمان دوقطبی هستند. اعتقاد بر این است که این داروها سیگنال‌های مغزی نامتعادل را اصلاح می‌کنند. از آنجایی که اختلال دوقطبی یک بیماری مزمن است که در آن دوره‌های خلقی معمولاً عود می‌کنند، درمان پیشگیرانه مداوم توصیه می‌شود.
درمان دوقطبی، شخصی سازی شده است. یعنی درمان دوقطبی یک فرد دارای دوقطبی با فرد دیگری دارای همین اختلال، کاملاً متفاوت بوده و شخصی باید باشد. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است نیاز داشته باشند قبل از یافتن بهترین داروها، داروهای مختلفی را امتحان کنند.
در برخی موارد، زمانی که دارو و روان درمانی کمکی نکرده است، ممکن استب= برای درمان دوقطبی از یک درمان موثر به نام درمان شوک الکتریکی (ECT) استفاده شود. ECT شامل چندین دور جریان الکتریکی کوتاهی است که در زمانی که بیمار تحت بیهوشی است به پوست سر وارد می شود که منجر به تشنج کوتاه و کنترل شده می شود. اعتقاد بر این است که تشنج های ناشی از ECT مسیرهای سیگنالینگ مغز را بازسازی می کنند.
از آنجایی که اختلال دوقطبی می تواند باعث اختلالات جدی در زندگی روزمره فرد شود و یک موقعیت خانوادگی استرس زا ایجاد کند، بهتر است اعضای خانواده نیز با روانشناس و مشاور در ارتباط بوده، در مورد این اختلال اطلاعات مختلف کسب کرده و راهبردهایی برای مقابله، مشارکت فعال در درمان و جلب حمایت بیاموزند.
درمان دوقطبی از نوع سیکلوتیمیک
اختلال سیکلوتیمیک شکل خفیف‌تری از اختلال دوقطبی است که شامل بسیاری از «نوسان‌های خلقی» هست که خلق فرد دائما بین دوره هیپومانیا و دوره افسردگی می چرخد و این چرخه ادامه دار است… افراد مبتلا به سیکلوتیمیا فراز و نشیب های عاطفی را تجربه می کنند اما با شدت کمتری از اختلال دوقطبی I یا II.
علائم اختلال سیکلوتیمیک شامل موارد زیر است:
- برای حداقل دو سال، دوره های متعددی از علائم هیپومانیک و افسردگی وجود دارد، اما علائم با معیارهای دوره هیپومانیک یا افسردگی مطابقت ندارند (این بدان معناست که اختلال سیکلوتیمیک اختلالی حاد و مقطعی و شدید نیست، بلکه در طولانی مدت فرد را درگیر می کند؛ به خاطر همین است که فرد مبتلا باید این علائم خفیف را حداقل ۲ سال داشته باشد تا تشخیص این اختلال را بگیرد).
- در طول دوره دو ساله، علائم (نوسانات خلقی) حداقل برای نیمی از زمان باقی مانده است و هرگز بیش از دو ماه متوقف نشده است.
درمان دوقطبی از نوع اختلال سیکلوتایمیک می تواند شامل دارو درمانی و رواندرمانی باشد. برای بسیاری از افراد، گفتار درمانی می‌تواند به کاهش استرس ناشی از نوسانات خلقی کمک کند. نگه داشتن یک دفتر خاطرات خلقی می تواند روشی موثر برای مشاهده الگوهای نوسانات خلقی باشد. افراد مبتلا به سیکلوتیمیا ممکن است به مرور زمان درمان را شروع کرده و متوقف کنند.
درمان دوقطبی با رواندرمانی
روان درمانی یا «درمان از طریق گفتگو» بخش مهمی از درمان اختلال دوقطبی است. در طول رواندرمانی، مراجعان می توانند درباره احساسات، افکار و رفتارهایی که برایشان مشکل ایجاد کرده است صحبت کنند. رواندرمانی می تواند به حل مسائل و مشکلات پیش آمده در شغل، تحصیل و فعالیت های روزمره کمک می کند، امید تسلط بر زندگی را می دهد و همچنین کمک می کند تا از داروها استفاده شود. و باورهای ناکارآمد مراجع را تغییر دهد،
در رواندرمانی، مراجع به صورت حضوری یا غیرحضوری با یک روانشناس یا مشاور هم کلام می شود، مشکلات خود را مطرح می کند و جلسات درمانی برگزار می شوند. در طی این جلسات، رواندرمانگر، با استفاده از رویکرد درمانی خود، می تواند افکار ناکارآمد مراجع را کاهش دهد، مدیریت رفتارها و هیجانات را به او بیاموزد و فرد مبتلا را به زندگی بازگرداند.
انواع روان درمانی مورد استفاده برای درمان دوقطبی عبارتند از:
رفتار درمانی: این درمان دوقطبی بر رفتارهایی تمرکز می کند که استرس را کاهش می دهد و مدیریت فرد را بر شرایط نوسانی، تقویت می کنند. با تنبیه و تشویق و تقویت کننده ها مرتبط است.
درمان شناختی: این نوع رویکرد شامل یادگیری، شناسایی و اصلاح الگوهای تفکری است که با تغییرات خلقی همراه است.
درمان بین فردی: این نوع درمان دوقطبی، بر روی روابط کار می کند و هدف آن کاهش فشارهایی است که بیماری ممکن است بر شخص و روابطش وارد کند. البته درمان بین فردی یا IPT یک درمان کوتاه مدت و متمرکز برای افسردگی است. مطالعات نشان داده اند که IPT، که به مسائل بین فردی می پردازد، ممکن است حداقل به اندازه درمان کوتاه مدت با داروهای ضد افسردگی برای اشکال خفیف تا متوسط افسردگی بالینی موثر باشد. چون افسردگی هم یکی از بخش های اصلی دوقطبی می باشد، در درمان این اختلال نیز موثر است.
ریتم درمانی اجتماعی: این به شما کمک می کند تا یک برنامه ریزی منظم و علمی برای زندگی روزمره خود داشته باشید تا برنامه خواب طبیعی و برنامه های روزانه قابل پیش بینی تری را ایجاد و حفظ کنید.
گروه های حمایتی روش دیگری در درمان دوقطبی است. همچنین به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک می کنند. برای رفتارهای مطلوب پاداش دریافت می کنند، مهارت‌های مقابله‌ای را یاد می گیرند و نگرانی‌هایشان را به اشتراک می گذارند. در نتیجه ممکن است کمتر احساس انزوا کنند. اعضای خانواده و دوستان نیز ممکن است از یک گروه حماتی پشتیبان بهره مند شوند. با اینکار آنها درک بهتری از بیماری به دست می آورند، نگرانی های خود را به اشتراک می گذارند و یاد می گیرند که چگونه از عزیزان مبتلا به اختلال دوقطبی به بهترین شکل حمایت کنند.